8 Kasım 2017 Toplantı Sonuçları

8 Kasım 2017 Ahmet Kolkoparan kolaylaştırıcılığında “ Eski Kent Fotoğrafları Okuma II”

Cumhuriyet Meydanı:

Ahmet Kolkoparan: İlçelere kalkan minibüslerin kalktığı garajın olduğu yer diyebiliriz. Belediye İş Merkezi’nin yan tarafı oluyor. 

Ahmet Kolkoparan: muhtemelen heykelin ilk yapıldığı yıllara ait bir fotoğraf, arkada bugünkü öğretmenevi binası. Yaklaşık açımız bu. (yeni fotoğraf da gösterilir)

Ahmet Kolkoparan: Bu da muhtemelen 40’lı yılların sonu 50’li yılların başı olsa gerek. İskele Meydanı’ndan Cumhuriyet Meydanı’na doğru bir bakış.

 Ahmet Kolkoparan: Bu fotoğraftan başlayalım.  Sürekli konuşulan Cumhuriyet Meydanı’nda Müslüman mezarlığı net bir şekilde görülüyor. Bu fotoğraf bugün a101 ve Bim’in bulunduğu sokaktan çekilmiş gibi görünüyor.

Şahabettin Kalfa: sol başta üstte Askeri Hastane gözüküyor. Daha altta iki bina var o binalar Bebek Evler olması lazım. Mezarlık duvarı gözüküyor. Uzun duvar bana göre öyle. 1950-1955 yılları arasında mezarlık kaldırıldı. Burada mezarlık henüz daha kalkmamış. Cumhuriyet Meydanı  geniş bir alan değildi, küçük, boş bir alandı. Binalar çok yoktu. Fotoğraf açısından dolayı şimdiki Öğretmen Lisesi’ni de göremiyoruz.

Ahmet Kolkoparan: Bu fotoğraf hakkında kararımı bir türlü veremedim. Aynı görüntüyü veriyor bize ama harabenin net bir şekilde belli olması acaba savaş sonrası mı diye düşündüm. Kıyaslamak için son iki fotoğrafı yan yana koyarsak daha iyi anlayabiliriz. 

Ahmet Kolkoparan: Sağdaki fotoğraf iki parça halinde de ben onu birleştirdim. Sağda görülen bugünkü öğretmen Evi net bir şekilde görülüyor. Solda ise kadraja girmemiş. Sizce hangisi daha önce çekilmiş olabilir.

Şahabettin Kalfa: sol baştakinde yıkım daha fazla, diğerinde yıkım o kadar fazla görülmüyor.

Ahmet Kolkoparan: Soldakinde yol henüz oluşmamış, diğerinde net bir şekilde görünüyor. Soldaki daha eski gibi gözüküyor. Minare gibi gözüken yerde ikisinde de gözüküyor.

Cevat İnce: karşılaştırmalı baktığımızda sağ taraftaki minare değil.

Şahabettin Kalfa: Soldaki fotoğrafın sağ tarafında bir beyazlık var, o yol mudur? Orası bizim Değirmenlik Sokak olabilir.  

Şahabbetin Kalfa: Cumhuriyet Meydanı’nın ilk hallerinden biri. 1929-1935 döneminde burada belediye başkanlığını Mustafa Demircioğlu yapıyor.  Meydanın ve Atatürk anıtının yapılmasına yönelik ilk çalışma da onun döneminde başlanıyor. Sipariş için Nejat Sirel’e başvuruluyor. Güzel Sanatlar Fakültesi’nin öğretim görevlisidir. Bu fotoğraf meydanın yeni başladığı dönem. Ağaçlar falan dikilmiş. İskeleye doğru öğrenciler geliyor. İnönü caddesi mevcut.

Alaattin Saraç: Eski haritalarda Celal Baba Bulvarı olarak geçer.

Ahmet Kolkoparan: Sağ taraftaki boşluk bir dönem var olan Emek Sineması’nın yeri midir?

Şahabettin Kalfa: Onu söylemek mümkün değil. Çünkü binalar tam olarak gözükmüyor.

Şahabettin Kalfa: Şu alanın karşısındaki yol Değirmenlik Sokak, Beyaz Evler Hasan Suda’nın ve Anzac House’un olduğu yapılar. Birinci sokak Tekke Sokak’tır. Onun yanındaki Tarla Sokak’tır. Emek Sineması Tarla Sokak ile Tekke Sokak arasındaki alandadır. Ağaçlık bölge hepsinin arka bahçesidir. 

Şahabettin Kalfa: İlk düzenleme bu, hatta öndeki alan bile yok. Sonradan yapıldı öndeki alan. Cumhuriyet Meydanı tamamen dörtlü alandan ibaretti. Sol taraftaki arkadaki bina eski Hükümet binası, hepsi kalktı. İki katlı taş binalar gözüken onlar 1978’li yıllarda yıkılan binalardır.

Ahmet Kolkoparan: Yaklaşık iki yıldır cevap bulamadığımız bir şeyi sormak istiyorum.Köy Pazarı diye bir olay var mıydı Cumhuriyet Meydanı’nda?

Şahabettin Kalfa: Pazar kuruluyordu Cumhuriyet Meydanı’nda.

Cevat İnce: Halk Bahçesi’ne paralel bir yerde Pazar kuruluyordu. 

Şahabettin Kalfa: Bu fotoğrafın hemen sağ tarafında İşgüdenlerin mobil benzin istasyonu vardır. Onun az ötesinde Nafiz Eren’in bir başka benzin istasyonu ile oto tamir malzemesi sattığı yeri vardır. Şu anda gördüğümüz yer otogarın önü, tek sıra halinde dükkanlar var. Kamyon garajı ile diğer otogarın iç tarafında da yazıhaneler vardır. Aradan giriş vardır. Aranın orada da bir tane çeşme vardır. Arkada gözüken Halk Bahçesi’nin ağaçlarıdır. Binanın yanında da baraka halinde postane vardır,deprem sonrasında yapılmıştır.

Cevat İnce: Binanın üstünde Halk Evi yazıyor.

Şahabettin Kalfa: Halk Evi’nin yeri orada değildi bu muhtemelen deprem sonrasında geçici olarak yapılan yerlerden biridir. Bu fotoğraf meydanın açılmış halidir. 

Şahabettin Kalfa: Bu fotoğraf mezarlık kalkmadan önceki hali.

Ahmet Kolkoparan: Bu fotoğrafı pek çok yerde görebilirsiniz ama fotoğrafta derinlik oynaması yapılmadığı için pek bir şey anlaşılmaz. Ben derinliği ile oynayınca arkada değişik şeyler çıktı.

Şahabettin Kalfa: Heykel yapılmadan önce meydan olarak yapılmasına karar veriliyor. Sipariş ediliyor ve 1934 yılında heykel yapılmış olarak geliyor. Kaide daha önce yapılıyor sonrasında 23 Ekim 1937 tarihinde belediye başkanı Osman Günel tarafından açılışı yapılıyor.

Ahmet Kolkoparan: Burası tam olarak nereye tekabül ediyor şu an?

Şahabettin Kalfa: Ne Mutlu Türküm yazısı var ya onun önünden 30 ya da 40 adım adımlayın onun olduğu köşedir. Ne Mutlu Türküm yazısı sonradan yapıldı. 

Ahmet Kolkoparan: Bunlar aynı yerler mi?

Şahabbetin Kalfa: Aynı yerlerdir. Sağ taraf Değirmenlik Sokak. Öndeki binada benim arkadaşım İbrahim, babası kamyoncudur onların oturduğu evdir. Arka binada kimler vardı hatırlamıyorum. Oraya daha sonra Bakkal Sırrı geldi. Sol arka taraf Taş Mektebin olduğu yerdir.

Ahmet Kolkoparan: Öğretmen Evi’nin Cumhuriyet Bulvarı dediğimiz İnönü Caddesi ile kesiştiği nokta kapalı, birçok fotoğrafta var bu. O dönemi hatırlar mısınız?

Şahabettin Kalfa: O yol her zaman açıktır. Biz okuldan çıkınca o yolu takip ederdik. Bugünkü Demircioğlu Caddesi ise o kadar geniş değildi. Dar bir yoldu. 

Şahabettin Kalfa: Bugünkü Doyum Pide’nin oradan çekilmiş bir fotoğraf. Meydan düzenlemeleri yapılmaya başlanmış.

Şahabettin Kalfa: Bu sonraki dönemler, Reşat Tabak zamanına denk geliyor. 1968 sonrası bir fotoğraf.

Hasan Turhanlı: Bir geriye dönebilirsek önceki fotoğrafta sol tarafta faytonlar görüyorsunuz, orası fayton durağıydı. Orada faytonlar beklerdi oradan binerdik Şimdi taksi durakları gibi fayton durağıydı orası. Bana 1950’li yıllar gibi geliyor.

Şahabettin Kalfa: Baştaki evler Hüseyin Akif Terzioğlu’nun evidir. Boşluk ise Emek Sineması’nın yapılacağı yerdir.

Şahabettin Kalfa: Bu, 1955 öncesinden bir fotoğraf. Daha önceki fotoğraflardaki binalar yıkılmamış. Bugünkü Nedime Hanım Kız Meslek Lisesi’nin olduğu alan tamamen boşluktu. Onun ön tarafında şu an ÇTSO’nun kullandığı bina ise Cumhuriyet Halk Fırkası’nın binasıdır.Ondan sonra onun Ziraat’e devrettiler. Sonra trafiğe verdiler sonra ÇTSO’ya geçti. Heykelin arkasındaki binayı hatırlamıyorum. 

Ahmet Kolkoparan: Burası balıkçıların olduğu yere tekabül ediyor. Harabeler ne zamana kadar kaldı?

Şahabettin Kalfa:Babam 1933 yılında geldiğinde her tarafın harabe olduğunu söylüyordu.

Ahmet Kolkoparan: Mezarlığın da oldukça eski olduğunu düşünüyorum. Şöyle bir düz mantık yaptım ben Calvertler oldukça zengin, bölgede istediği yeri de alabilir ama burayı almıyor. Calvertler 1880’li yılların ortasında almaya başlıyor. Burayı alamadığına göre orası o zamanlarda mezar diye düşünüyorum. Savaş dönemine ait İngiliz haritasında bugünkü Cuma pazarının arka tarafında kantarların olduğu yerde mezarlık olarak gözüküyor.